Δίας

Ο μεγαλύτερος πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος σε διαστάσεις και πέμπτος σε σειρά απόστασης από τον Ήλιο.

Είναι το μεγαλύτερο ουράνιο σώμα που διαγράφει τροχιά γύρω από τον Ήλιο.

Αν παρατηρηθεί με γυμνό μάτι, ο Δίας φαίνεται σαν ένα πολύ λαμπερό αστέρι, ελάχιστα αμυδρότερο της Αφροδίτης, χωρίς να γίνονται αντιληπτές οι τεράστιες διαστάσεις του σε σύγκριση με τους άλλους πλανήτες.

Οι αρχαίοι Έλληνες, είτε από διαίσθηση είτε από πραγματική γνώση, έδωσαν στον μέγιστο πλανήτη το όνομα του πατέρα των Ολύμπιων θεών.

Πράγματι, αν συγκριθεί με τη Γη, ο πλανήτης Δ. έχει όγκο 1.300 φορές μεγαλύτερο και επιφάνεια 119 φορές μεγαλύτερη.

Η μάζα του ανέρχεται στο 1/1.047,35 της μάζας του Ήλιου, γεγονός που σημαίνει ότι είναι περίπου 320 φορές μεγαλύτερη από εκείνη της Γης.

Από τα μεγέθη της μάζας και του όγκου του προκύπτει ότι η πυκνότητά του είναι περίπου 1,36, δηλαδή πολύ μικρότερη από την πυκνότητα της Γης (5,52), ενώ αντίθετα προσεγγίζει την πυκνότητα του Ήλιου (1,40).

Ο Δίας απέχει από τον Ήλιο κατά μέσο όρο 778,38 εκατ. χλμ., αλλά επειδή η τροχιά του παρουσιάζει μεγάλη εκκεντρότητα, η απόσταση αυτή κυμαίνεται μεταξύ των 740,51 εκατ. χλμ. (περιήλιο) και των 815,31 εκατ. χλμ. (αφήλιο). Η απόστασή του από τη Γη κυμαίνεται μεταξύ 591 εκατ. και 965 εκατ. χλμ.

Ο χρόνος περιστροφής στον ισημερινό είναι 9 ώρες και 50 λεπτά, ενώ στα πλάτη ± 18° είναι 9 ώρες και 55 λεπτά.

Από τη Γη δεν είναι ορατή η πραγματική επιφάνεια του Δία, αλλά η εξωτερική επιφάνεια της ατμόσφαιρας που τον περιβάλλει και, καθώς φαίνεται, ο χρόνος περιστροφής επηρεάζεται από το ύψος της ατμόσφαιρας εξαιτίας των θυελλωδών ανέμων που επικρατούν εκεί.

Η περιφορά του γύρω από τον Ήλιο έχει διάρκεια 11 ετών, 10 μηνών και 17 ημερών. Διανύει την τροχιά του γύρω από τον Ήλιο με μέση ταχύτητα 13,1 χλμ./δευτ., δηλαδή περίπου με το μισό της ταχύτητας της Γης.

Ο πολικός του άξονας είναι σχεδόν ορθός, με γωνία προς το επίπεδο της τροχιάς του 86° 35’ γι’ αυτό τον λόγο οι ‘εποχές’ του Δία , αν υπάρχουν, πρέπει να είναι ομοιόμορφες με ελάχιστες διαφορές στο κλίμα.

Η τροχιά του Δία με την τροχιά της Γης σχηματίζουν γωνία 1° 18’ 4’’, γι’ αυτό ο Δίας είναι πάντοτε (εκτός από τις εποχές κατά τις οποίες βρίσκεται σε σύνοδο προς τον Ήλιο) ορατός στον ουρανό προς το μέρος της εκλειπτικής.

Ο Δίας φαίνεται από τη Γη, αν παρατηρηθεί με γυμνό μάτι, πάντοτε φωτισμένος με χρυσοκίτρινο χρώμα και μέγιστο μέγεθος -2,7.

Δεν παρουσιάζει το φαινόμενο των φάσεων και μόνο προς τις ακραίες γωνιακές θέσεις εκδηλώνεται μια αμυδρή εξασθένιση της λαμπρότητας σε σχέση με την κεντρική περιφέρεια.

Ο Δίας, όπως και η Γη, παρουσιάζει μια πλάτυνση γύρω από τους πόλους, η οποία όμως είναι πολύ μεγαλύτερη και οφείλεται προφανώς στη μικρή πυκνότητα και στη μεγάλη ταχύτητα της περιστροφής του.

Για τον λόγο αυτό, οι δύο άξονες, ισημερινός και πολικός, παρουσιάζουν διαφορά μήκους κατά 1/15,43.

Η τιμή της μέσης διαμέτρου ανέρχεται περίπου στα 142.000 χλμ., δηλαδή είναι περίπου 11,5 φορές μεγαλύτερη από τη διάμετρο της Γης.

Η ένταση της βαρύτητας στον ισημερινό του πλανήτη έχει τιμή 2,53, είναι δηλαδή δυόμισι φορές μεγαλύτερη από αυτή της Γης και συνεπώς ένας άνθρωπος στον ισημερινό του Δία ζυγίζει δυόμισι φορές περισσότερο απ’ ό,τι στη Γη.

Η ταχύτητα διαφυγής στον Δία είναι περίπου 59,6 χλμ./δευτ.

Η θερμοκρασία στην επιφάνεια προσεγγίζει την τιμή των -130°C.

Η όψη του πλανήτη.

Ο Δίας , εξαιτίας της μεγάλης λαμπρότητάς του και του φαινομενικού μεγέθους, συγκαταλέγεται μεταξύ των πιο εντυπωσιακών ουράνιων σωμάτων που μπορεί να διακρίνει κανείς εύκολα με γυμνό μάτι.

Στο τηλεσκόπιο φαίνεται σαν φωτεινός δίσκος, πάνω στον οποίο διακρίνονται χαρακτηριστικές σκοτεινές και φωτεινές γραμμές, με παράλληλη διάταξη προς τον ισημερινό.

Κατά κανόνα, οι σκοτεινές γραμμές λέγονται ταινίες και οι φωτεινές ζώνες.

Τόσο οι σκοτεινές ταινίες όσο και οι φωτεινές ζώνες παρουσιάζουν συνεχώς μεταβολές στο σχήμα, στο μέγεθος και στους χρωματισμούς και βρίσκονται κατανεμημένες προς το ένα και το άλλο μέρος του ισημερινού έως ένα ορισμένο πλάτος, πέρα από το οποίο εμφανίζονται οι πολικές περιοχές, με χρώμα κυρίως κιτρινωπό και αποχρώσεις προς το βαθύ πρασινωπό.

Η ισημερινή ζώνη παρουσιάζει πάντοτε ανοιχτότερο χρωματισμό και χωρίζεται σε δύο ζώνες, τη βόρεια και τη νότια.

Οι ζώνες αυτές παρουσιάζουν βαθύτερο χρωματισμό και είναι οι σπουδαιότερες εξαιτίας του πλάτους τους.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι σκοτεινές κηλίδες που είναι διάσπαρτες μέσα στις ζώνες και στις παρυφές τους.

Μέσα στις σκοτεινές κηλίδες παρατηρούνται επίσης και φωτεινά στίγματα, ιδίως στις φωτεινές ζώνες.

ʼλλα αξιόλογα στοιχεία της επιφάνειας του είναι ορισμένες λοξές σκοτεινές γραμμές μεταξύ των ισημερινών ζωνών, οι οποίες φαίνονται σαν να ενώνουν τις ζώνες αυτές.

Ο σπουδαιότερος, ωστόσο, σχηματισμός που παρατηρείται πάνω στον Δία είναι η ερυθρά κηλίδα (ΜΚΚ - GRS) η οποία βρίσκεται στο νότιο ημισφαίριο.

Έχει μήκος 45.000 χλμ., πλάτος 10.000 χλμ. και σχήμα περίπου ωοειδές.

Η κηλίδα αυτή, την οποία παρατήρησε πρώτος ο Γαλλοϊταλικής καταγωγής αστρονόμος Τζιν Κασίνι το 1665, αποτελεί το πιο αινιγματικό χαρακτηριστικό του Δία.

Το 1921 διακρινόταν πολύ αμυδρά, το 1927 και το 1937 εμφανίστηκε πάλι με έντονο χρωματισμό και από τότε παρουσιάζει απότομες μεταβολές, που κυμαίνονται από το έντονο κόκκινο έως το ροδοκόκκινο.

Ατμόσφαιρα και εσωτερική σύσταση του πλανήτη.

Ο Δίας , παρά το τεράστιο μέγεθός του, είναι ένα σώμα ελαφρύ που βρίσκεται σε ρευστή κατάσταση, χωρίς στερεό φλοιό.

Οι συνεχείς μεταβολές που παρατηρούνται στον πλανήτη μαρτυρούν την ύπαρξη ισχυρότατων θυελλών.

Η φασματοσκοπική ανάλυση έδειξε την εξής προσεγγιστική σύνθεση της ατμόσφαιρας του Δία:

89% υδρογόνο, 11% ήλιο, 0,2% μεθάνιο, 0,02% αμμωνία, ίχνη Δευτερίου, Αιθανίου, Φωσφίνης και GeH4 (Γερμάνιο).

Το 1932, ο αστρονόμος Ρ. Βιλντ διατύπωσε μία θεωρία, σύμφωνα με την οποία ο Δίας αποτελείται από έναν πετρώδη πυρήνα, με σχετικά μικρές διαστάσεις, αλλά μεγάλη πυκνότητα.


Κατά τους υπολογισμούς του Βιλντ, το κέντρο του Δία πρέπει να δέχεται πιέσεις της τάξης των 60 εκατ. ατμοσφαιρών (στο κέντρο της Γης η πίεση ανέρχεται σε 4 εκατ. ατμόσφαιρες).

Οι ζώνες ίσως να αποτελούν σχηματισμούς από αμμωνία και μεθάνιο σε υγρή κατάσταση, τα οποία επιπλέουν σε ατμόσφαιρα υδρογόνου.

Η μεγάλη ερυθρά κηλίδα είναι ένας ατμοσφαιρικός στρόβιλος.

Σημαντικές πληροφορίες, που επιβεβαίωσαν τα προηγούμενα συμπεράσματα για τη σύσταση και τις συνθήκες στην ατμόσφαιρα του Δία και παρείχαν νέα στοιχεία, συνέλεξαν οι επιστήμονες με τις αποστολές των διαστημοπλοίων

Pioneer 10 (1973 και 1974)

Pioneer 11 (1974)

Voyager 1 (1979)

και Voyager 2 (1979), αλλά και το 1994, όταν προσέκρουσε στον πλανήτη ο κομήτης SL-9.

Αποτέλεσμα της πρόσκρουσης ήταν να αναταραχθεί η ατμόσφαιρα του Δία, να πυρακτωθούν τα εσωτερικά αέρια και να ανέλθουν στην επιφάνεια.

Οι επιστήμονες συγκέντρωσαν εικόνες αυτών των αερίων με τη χρήση τηλεσκοπίων από τη Γη και από το διάστημα, τις οποίες εξέτασαν με φασματοσκοπική ανάλυση.

Ακόμη περισσότερα στοιχεία συγκεντρώθηκαν με την είσοδο του ερευνητικού διαστημικού οχήματος Galileo σε τροχιά γύρω από τον Δία το 1995.

Ένα μέρος του Galileo αποσπάστηκε από το υπόλοιπο όχημα και εισήλθε στην ατμόσφαιρα του πλανήτη, παρέχοντας σημαντικές πληροφορίες, έως τη στιγμή που εξερράγη λόγω της ατμοσφαιρικής πίεσης.

Δορυφόροι.

Έως σήμερα έχουν ανακαλυφθεί δεκαέξι σημαντικοί δορυφόροι του Δία και πολλοί μικρότεροι.

Οι τέσσερις μεγαλύτεροι εντοπίστηκαν από τον Γαλιλαίο το 1610, ο οποίος τους αφιέρωσε στον Κόσιμο των Μεδίκων, μεγάλο δούκα της Τοσκάνης.

Οι δορυφόροι αυτοί πήραν τις ονομασίες τους από μυθολογικά πρόσωπα που σχετίζονταν με τον θεό Δία (Ηώ, Ευρώπη, Γανυμήδης, Καλλιστώ).

Η ανακάλυψή τους βοήθησε τον Δανό αστρονόμο Ρέμερ (1675) στον προσδιορισμό της ταχύτητας του φωτός.

Οι υπόλοιποι δορυφόροι του Δία, που έχουν πολύ μικρότερες διαστάσεις, ανακαλύφθηκαν πολύ αργότερα με τη χρήση ισχυρών τηλεσκοπίων και με άμεση παρατήρηση από διαστημόπλοια.....

---

Παρακάτω παρουσιάζονται φωτογραφίες τις κατηγορίας σε σμίκρυνση καθώς και video. Κλικάρετε σε μία φωτογραφία για να τη δείτε στο κανονικό της μέγεθος. Για να κατεβάσετε ένα βίντεο κάνετε δεξι κλίκ πάνω στο βίντεο και μετα πατάτε "αποθήκευση προορισμού ώς...(save target as)" και το αποθηκέυετε στον υπολογιστή σας.

ΒΙΝΤΕΟΣΚΟΠΗΣΗ ΔΙΑ ΚΑΙ ΔΟΡΥΦΟΡΩΝ (11,6ΜΒ)	ΒΙΝΤΕΟΣΚΟΠΗΣΗ ΔΙΑ - ΕΥΡΥΓΩΝΙΑ ΛΗΨΗ (9,83ΜΒ)	ΒΙΝΤΕΟΣΚΟΠΗΣΗ ΔΙΑ (27,3ΜΒ)

- 1 -